De opdracht

In 2005 nodigde het stadsbestuur van Genk Luciano Fabro uit een beeld te vervaardigen voor het nieuwe stadscentrum, waaraan op dat moment hard werd gewerkt. 

Het centrale Stadsplein en de nieuwe bebouwing eromheen verbeelden  de energie waarmee een stad de sociale en economische crisis van de sluiting van de mijnen en de daarmee gepaard gaande grote werkloosheid te boven is gekomen.

Vanwege de stedenbouwkundige ontwikkelingen rond de mijnkernen kende Genk niet echt een historische stadskern. In Genk ontlenen de bewoners hun identiteit vooral aan de wijk waar ze wonen of getogen zijn. Maar als er nu iets te vieren valt, komt de bevolking samen op het Stadsplein. De carnavalstocht eindigt er, net als de jaarlijkse feestelijke optocht op 1 mei. Het is hier dat de burgemeester voetbalploeg KRC Genk begroet als ze nationaal kampioen spelen en na het toernooi er een spontaan feest ontstaat. Dit plein, nu de plaats van samenkomst bij uitstek, is het symbolische hart van de stad.

Het Genkse Stadsbestuur wilde met het kunstwerk symboliseren waar Genk, behalve voor zijn voetbal, als stad trots op is. Ze kwamen snel uit bij de geslaagde integratie van de vele migranten die voornamelijk na WOII in de Genkse mijnen kwamen werken. Hoewel de Italianen de grootste groep immigranten vormden in Genk, werkten in de mijnen tal van nationaliteiten samen. Het samenwerken onder gevaarlijke en moeilijke omstandigheden leidde tot verbroedering; ‘onder de grond is iedereen zwart’ is een gevleugelde uitdrukking uit die tijd.

Boven de grond werkte deze verbroedering door bij het in snel tempo opbouwen van een nieuwe samenleving. En werd het een van de sterktes van Genk. En het was deze sterkte die het stadsbestuur met het beeld wilde uitdragen.

De kunstenaar: Luciano Fabro

De keuze viel op Luciano Fabro (Torino, 1936 - Milano, 2007). Deze keuze was gebaseerd op de beeldtaal die de kunstenaar hanteert en omwille van de vaardigheid waarmee hij sociaal-politieke thema’s behandelt in zijn werk. Maar de kunstenaar bracht meer bagage mee voor deze opdracht. Hij belichtte de Genkse en Belgische problematiek van migratie van goedkope arbeidskrachten vanuit het standpunt van de Italiaanse migranten. Fabro kon immers uit eigen ervaring spreken over de uittocht van arbeidskrachten uit zijn geboortestreek Friuli in Italië naar de Belgische mijnen. HIj had kritiek op de manier waarop de Italiaanse regering het probleem van werkloosheid had proberen op te lossen door arbeiders te ronselen om in de mijnen in België te gaan werken.

Het kunstwerk: Colonna di Genk

De stad ziet in het beeld van Fabro voor het Stadsplein de kracht van een volk om het verleden te incorporeren en vanuit deze nieuwe situatie sterker en rijker door te gaan met bouwen aan de toekomst. De nieuw samengestelde bevolking zien zij letterlijk verbeeld als steunpilaar van de samenleving en als fundament van de beschaving, door middel van een Dorische zuil: van de verschillende zuilentypen de meest archaïsche en meest robuuste.
Met het gebruik van een klassieke zuil koppelt Fabro de vrij jonge geschiedenis van Genk aan het ‘eeuwenoude’.
Maar Fabro voegde aan deze door Genk gedragen begrippen nog een commentaar toe op de door hem zelf beleefde geschiedenis. Boven op de abacus, het bovenste deel van deze zuil, bijna niet te lezen als men gewoon op de grond staat, is een snijdende tekst gebeiteld: 

“per millenni un populo costrui attorno a sé bellezza, fatta di luce, di misura, di armonia, poi una generazione venne resa schiava dai suoi stessi fratelli e gettata nell'inferno buio, e informe. Qui ora si riunisce per riprendere il suo antico cammino.”

"duizenden jaren schiep een volk schoonheid, bestaande uit licht, maat en harmonie, om zich heen. Toen kwam een generatie die door haar eigen broeders tot slaaf werd gemaakt en in de duistere, vormeloze hel werd gestort. Hier komt zij nu weer samen om haar oude weg te vervolgen"

Carrara de stad waar dit beeld gemaakt is, is een mijnwerkersstad. Geen zwarte mijnwerkersstad maar een witte. En zoals in Genk vroeger het zwarte stof niet meer uit de poriën van de huid van de mijnwerkers was te wassen, zijn de mannen in Carrara wit; wit van het stof in hun haren, op hun gezicht en op hun kleren.

Het witte marmer is alom tegenwoordig in Carrara. Hoe vreemd was het dan ook om op het strand van Carrara een grote zwarte steen tussen de witte marmerkeien aan te treffen! Luciano ontfermde zich erover en gebruikte in het beeld voor Genk wit bewerkte marmer en deze zwarte onbewerkte brok vulkanisch gesteente.

Even heeft het er op geleken dat de zwarte steen op het strand in Italië moest blijven liggen. De havenautoriteiten van Carrara vreesden voor afkaveling van de kust als de steen zou worden weggenomen. Een oplossing werd gevonden door op de plaats van deze zwarte steun van Carrara een stuk marmer van min of meer hetzelfde gewicht te leggen. De haven ziet er nu weer netjes wit uit. De steen op het strand kon vervangen worden, de steen in La Colonna di Genk niet!

Het beeld was een jaar eerder klaar dan het plein waarop het geplaatst zou worden. La Colonna di Genk werd daarom bijna een jaar lang in het Bonnefantenmuseum in Maastricht (NL) getoond vooraleer het definitief naar haar thuishaven in Genk werd gebracht. De keuze voor het Bonnefantenmuseum werd niet alleen door de geografische nabijheid ingegeven: het museum heeft vaker met Luciano Fabro gewerkt en ook werk van hem in de collectie.

De inhuldiging

La Colonna di Genk, ingehuldigd in mei 2008, werd het laatste gerealiseerde werk van Fabro. Hij stierf in Milaan op 22 juni 2007.
Het beeld van Luciano Fabro is een hoopvol baken voor ieder die gelooft in de rijke mogelijkheid van het opbouwen van een samenleving waaraan verschillende culturen ten grondslag staan. Het verbeeldt zo het motto van Genk: ’Samen sterk’.

Genk geeft het beeld van Fabro niet alleen een plaats in het hart van de stad, het wilde van de onthulling ook een echt gemeenschapsgebeuren maken. Daarom werd de zuil feestelijk ingehaald tijdens de optocht van 1 mei 2008, de traditionele bloemenstoet die elk jaar 100.000 toeschouwers trekt.

"Het beeld van Fabro is een teken dat Genk voluit de kaart van de creativiteit trekt’, zegt François Mylle, de cultuur-coördinator van de stad in 2008. ‘Zo’n grote naam is natuurlijk spectaculair, maar de stad werkt ook meer in de diepte. Je hebt hier een Media & Design Academie en professionele werkplaatsen voor theater en beeldende kunst. Een belangrijk project is C-Mine in de voormalige mijngebouwen. Daar krijgt de creatieve economie alle kansen. Respect voor het erfgoed gaat er samen met een nieuwe dynamiek".